اصول فقه شیعه جلد 3

اشاره

وقتی موارد استعمال کلمه «أمر» را در لغت عرب ملاحظه می کنیم می بینیم این کلمه از الفاظ کثیر الاستعمال است و در معانی متعددی استعمال شده است که ابتدائاً به ذهن می رسد این معانی مختلف باشند و آنها عبارتند از: 1- طلب: مثل «أمَرَ المولی عبده بکذا» یعنی از او طلب کرد. مراد از طلب، همان مفهوم طلب است. ولی آیا طلبی که مفاد امر است، مطلق طلب است که شامل طلب استحبابی هم می شود یا اختصاص به طلب وجوبی دارد؟ پاسخ این سؤال در بحثهای

اصول فقه شیعه، ج 3، ص: 16

آینده روشن خواهد شد. یک نکته در اینجا جای تردید نیست و آن این که «امر» فی الجمله به معنای طلب، استعمال می شود. همان طور که تردیدی نداریم که امر به معنای طلب- مثل خود طلب- دارای معنای حدثی و جنبه اشتقاقی است، لذا دارای فعل ماضی و مضارع و اسم فاعل و اسم مفعول و سایر صیغه های اشتقاقی است، گفته می شود: أمَرَ، یأمُرُ، آمِر، مأمور و .... همان طور که این اشتقاقات در ارتباط با ماده طلب نیز مطرح است، مثلًا می گوییم: طَلَبَ، یَطْلُبُ، طالب، مطلوب و .... نکته دیگری که در این مورد، مسلّم است این است که امر به معنای طلب، بر «أوامر» جمع بسته می شود نه بر «امور». حال آیا «أوامر» موافق با قاعده جمع است یا نه؟ اثری برآن مترتب نیست. ولی معانی دیگری که برای امر ذکر شده است، دارای معنای حدثی و اشتقاقی نیستند. 2- شی ء: کلمه «شی ء» دارای مفهوم عامی